“Ieder bedrijf kan het voor zichzelf behapbaar maken door binnen een project of de eigen bedrijfsvoering een aspect te kiezen en te proberen dat circulair te maken.”
Oostra kan zich voorstellen dat circulariteit voor veel bouwers nog een abstract begrip is. “Het laatste wat je moet doen is je laten afschrikken door de systeemverandering die circulair bouwen behelst. Veel zaken zijn nog onduidelijk, zoals de definitie en meetbaarheid van circulariteit. Maar dat biedt ook ruimte om nu al aan de slag te gaan en te experimenteren met circulair bouwen op onderdelen van een project. Denk aan het hergebruik van materialen, losmaakbaarheid, het verkleinen van de milieu-impact van het bouwproces of waardecreatie. Het is belangrijk om circulariteit te vertalen naar de praktijk, binnen bouwbedrijven en op bouwplaatsen.”
De stap van theorie naar praktijk maakte Oostra zelf een aantal jaren geleden ook nadat ze Bouwkunde had gestudeerd en haar master had gehaald: ze ging bij een bouwbedrijf aan de slag. “Wat ik allemaal had geleerd wilde ik in de praktijk brengen. Later ben ik via TNO weer in het onderwijs aan de slag gegaan, maar die jaren in het bedrijfsleven had ik niet willen missen. Wat me onder andere is bijgebleven is de enorme creativiteit van mensen. En ook wel de frustratie op de werkvloer als ideeën niet door het management werden opgepikt. Als het nu wel lukt om ook die creativiteit binnen organisaties af te tappen, weet ik zeker dat we de circulaire transitie in een stroomversnelling kunnen brengen.”
Dezelfde mindset
Dat is nodig ook, benadrukt Oostra. “We hebben lang genoeg gedraald. Het is nu zaak om samen de handschoen op te pakken. Met ‘samen’ bedoel ik niet alleen collega-bedrijven, maar alle partijen binnen de keten. Er wordt vaak gezegd dat opdrachtgevers de eerste stap moeten zetten, door circulariteit in de uitvraag op te nemen. Maar naar aanleiding van een traditioneel bestek kunnen aannemers zelf ook aan de bel trekken en de opdrachtgever duidelijk maken dat het anders kan, beter, circulairder. Het belangrijkste is dat alle ketenpartners, financiers en lokale overheden dezelfde mindset krijgen op het gebied van circulariteit, zodat gezamenlijk de sprong naar het ‘next level’ kan worden gemaakt.”
Praktijkverhalen
Op initiatief van het Transitieteam Circulaire Bouweconomie verschijnt er binnenkort een brochure die bouwers inspireert om aan de slag te gaan met circulariteit. De brochure ‘Circulaire gebouwen – strategieën en praktijkvoorbeelden’ verschijnt begin september. Naast inspirerende praktijkverhalen en voorbeeldprojecten uit de circulaire bouweconomie, bevat de brochure interviews met onder andere de hoogleraren Elphi Nelissen (voorzitter Transitieteam Circulaire Bouweconomie), Anke van Hal (Nyenrode) en Andy van den Dobbelsteen (TU Delft). Bovenal is het volgens Oostra een ‘inspiratiedocument’ waar ze zelf ook een belangrijke inhoudelijke bijdrage aan heeft geleverd. “Met de definitie zoals die in de Transitieagenda wordt gehanteerd als uitgangspunt, hebben we geprobeerd circulair bouwen begrijpbaar en behapbaar te maken voor bouwers, ontwerpers en toeleveranciers. In het verlengde daarvan worden in de brochure zo concreet mogelijke handvatten aangeboden om ermee te beginnen.”
Van lineaire naar circulaire economie
In de brochure ‘Circulaire gebouwen – strategieën en praktijkvoorbeelden’ zoomt Oostra in op een aantal circulaire principes, waaronder de Circulariteitsladder oftewel het 10R-model, het 6S-model van Stewart Brand en het matrix-model circulair bouwen. “Het is niet mogelijk om alle principes tegelijkertijd toe te passen,’ stelt Oostra vast. ‘Per bedrijf is het zaak om de juiste combinatie van principes samen te stellen tot een circulaire strategie die past bij opgave en context.”
Bij circulair bouwen, onderstreept ze, gaat het vaak over techniek (circulair ontwerpen en circulaire materialen), maar om er ‘het nieuwe normaal’ van te maken moet ook naar de economische kant worden gekeken. Exponenten van het waardebehoud dat in de circulaire economie centraal staat en dat nieuwe business- en verdienmodellen behelst, zijn verlaagde onderhouds- en vervangingskosten gedurende het gebruik, een hogere restwaarde van de materialen bij het einde van de eerste gebruikscyclus en niet-financiële ‘waarden’ zoals minder vervuiling, minder CO₂-uitstoot en een gezondere leefomgeving.
Fiscale prikkels
Ondanks de uitdagingen in de huidige fase van de transitie, zoals de hoge kosten van arbeid en het ontbreken van een CO₂-prijs, is het volgens Oostra zeker al mogelijk om de business case van circulair bouwen rond te maken. “Zo is het aantrekkelijk om bestaande bouwmaterialen te hergebruiken, zeker wanneer de demontage van het ‘donorpand’ en de bouw van het nieuwe gebouw optimaal op elkaar aansluiten qua tijd en locatie. Ook is te zien dat partijen steeds meer op de lange termijn denken en investeren in circulaire gebouwen die in de toekomst hun waarde zullen behouden.”
Samenwerking met ketenpartners, financiers en lokale overheden is volgens haar een belangrijk middel om de uitdagingen van de circulaire business case te overbruggen. “Ook is er behoefte aan regelgeving en fiscale prikkels om circulair bouwen aantrekkelijk te maken.”
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Mieke Oostra.